Úrskurður þriðjudaginn 1 1 . janúar 2022 í mál i nr . 2/2021 Endurupptökubeiðni X 1. Dómararnir Ása Ólafsdóttir , Eyvindur G. Gunnarsson og Jóhannes Karl Sveinsson kveða upp úrskurð í máli þessu . Ása Ólafsdóttir var settur dómandi til meðferðar málsins 15. október 2021. 2. Með beiðni 8 . apríl 2019 fór X fram á endurupptöku dóms Landsréttar í máli nr. 43 /20 18 , Ákæruvaldið gegn X . Samkvæmt 1. mgr. ákvæðis IX til bráðabirgða við lög nr. 50/2016 um dómstóla tók Endurupptökudómur frá og með 1. desember 2020 við meðferð þeirra beiðna um endurupptöku dómsmála sem ekki höfðu verið afgreiddar af endurupptökunefnd. 3. Endurupptökubeiðni í máli þessu beinist að ríkissaksóknara sem gagnaðila. 4. Greinargerð ríkissaksóknara barst réttinum 2. júlí 2021. Skriflegar athugasemdir endurupptökubeiðanda bárust réttinum 11. ágúst sama ár og a thugasemdir ríkissaksóknara 14. sama mánaðar . Á dómþingi 13. september 2021 var bókað að endurupptökubeiðandi hefði afturkallað umboð skipaðs verjanda síns og óskað eftir þv í að Vilhjálmur H . Vilhjálmsson yrði skipaður verjandi hans. Jafnframt óskaði hann eftir því að sér yrði gefið færi á að skila viðbótarathugasemdum við greinargerð gagnaðila í málinu. Var fallist á þá beiðni og skilaði endurupptökubeiðandi viðbótarathugasemdum 5. október 2021. Athugas e mdir ríkissaksóknara bárust 10. nóvember sama ár. 5. Endurupptökudómur ákvað munnlega málsmeðferð 9. desember 2021 , sbr. 4. mgr. 230. gr. laga nr. 88/2008 um meðferð sakamála . Málsatvik 6. Með dómi Landsréttar í máli nr. 43/2018 var endurupptökubeiðandi dæmdur sekur um brot gegn 2. mgr. 202. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940. Var hann dæmdur til níu mánaða fangelsisvistar en fresta skyldi fullnustu sex mánaða af refsingunni og sá hluti hennar falla niður að liðnum þremur árum frá uppkvaðningu dómsins héldi hann almennt skilorð 57. gr. almennra hegningarlaga. Þá var honum gert að greiða brotaþola miskabætur. Óskað var eftir áfrýjunarleyfi Hæstaréttar en því hafnað með ákvörðun réttarins 28 . febrúar 201 9 , nr. 78 /2019. 7. Dóm í fyrrgreindu máli endurupptökubeiðanda í Landsrétti skipuðu þrír dómarar, þar á meðal dómarinn Jón Finnbjörnsson. Í dómi M annréttindadómstóls Evrópu 12. mars 2019 í máli nr. 26374/18 , Guðmundur Andri Ástráðsson gegn Íslandi , var komist að þeirri niðurstöðu að íslenska ríkið hefði brotið gegn 1. mgr. 6. gr. mannréttindasáttmála Evrópu árið 2017 við skipun dómarans Arnfríðar Einarsdóttur. Hefði skipun dóms ins því ekki verið ákveðin með lögum. Íslenska ríkið skaut málinu til yfi rdeildar mannréttindadómstólsins og með dómi 1. desember 2020 staðfesti hún fyrrgreint brot íslenska ríkisins. ENDURUPPTÖKUDÓMUR NR. 2/2021 - 2 - Rökstuðningur málsaðila Rökstuðningur endurupptökubeiðanda 8. Í endurupptökubeiðni segir að endurupptökubeiðandi hafi ávallt neitað sök og að ekkert sé hæft í þeim ásökunum sem á hann hafi verið bornar . Engin sönnunargögn hafi legið fyrir til stuðnings sakfellingu og hvíli dómurinn einungis á óáreiðanlegum vitnisburð i tengdra aðila . Þá hafi dómur í máli hans ekki verið kveðinn upp af dómstól i sem með réttu haf i verið ákveðinn með lögum í skilningi 1. mgr. 6. gr. mannréttindasáttmála Evrópu , sbr. dóm Mannréttindadómstóls Evrópu í máli Guðmundar Andra Ástráðssonar gegn Íslandi. Verulegir gallar hafi því verið á meðferð máls hans þannig að áhrif hafi haft á niðurstöðu þess samkvæmt d - lið 1. mgr. 228. gr. laga nr. 88/2008. 9. Endurupptökubeiðandi byggir einnig á a - lið 1. mgr. 228. gr. laga nr. 88/2008. 10. Samkvæmt 59. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 verð ur skipun dómsvalds eigi ákveðin nema með lögum , sbr. 1. mgr. 6. gr. mannréttindasáttmála Evrópu og sé það einnig hluti réttlátrar málsmeðferðar fyrir dómi að svo sé . Í dómi Hæstaréttar 24. maí 2018 í máli nr. 10/2018 hafi hins vegar verið hafnað ómerkingu dóms Landsréttar þar sem Arnfríður Einarsdóttir var einn dómara. Af dómi Mannréttindadómstóls Evrópu í máli Guðmundar Andra Ástráðssonar gegn Íslandi leiði að með því hafi verið brotið með alvarlegum hætti gegn grundvallarreglum sem varð i sjálfan kjarna réttarríkisins og grundvallarmannréttindi almennings , enda hafi verið um að ræða alvarlegt brot á réttlátri málsmeðferð íslenska ríkisins við skipun dómara við Landsrétt. 11. Íslenska ríkið sé skuldbundið að lögum og þjóðarétti til að hlíta dómum M annréttindadómstóls Evrópu. Vísar endurupptökubeiðandi um það til dóms Hæstaréttar 6. desember 2012 í máli nr. 512/2012. Hafi almennt verið litið svo á að hvers kyns brot á ákvæðum sá ttmálans tel j is t verulegur galli á málsmeðferð sem g e ti leitt til endurupptöku máls enda hafi orðalag þágildandi 228. gr. laga nr. 88/2008 ekki gefið tilefni til annars. 12. Auk þess hafi d ómarinn Jón Fi n nbjörnsson ekki verið skipaður dómari á nýjan leik í Landsrétti þegar hann var meðal umsækjenda um laus t embætti við réttinn . Í því felist í reynd viðurkenning íslenska ríkisins á að fyrrgreindir fjórir dómarar hafi ekki verið skipaðir lögum samkvæmt andstætt ákvæðum 59. og 70. gr. stjórnarskrárinnar. Af því leiði að dómarinn Jón Finnbjörnsson hafi ekki verið handhafi dómsvalds þegar hann dæmdi í máli endurupptökubeiðanda. Dómurinn hafi því ekki verið löglega skipaður og því ekki bær að lögum til að taka mál hans til meðferðar og kveða upp dóm. Auk þess hafði dóminum verið ætlað að hafa þau réttaráhrif að endurupptökubeiðandi yrði sviptur stjórnarskrárvörðu frelsi sínu og sé því í reynd ófullnustuhæfur. 13. Þá styðji dómur Hæstaréttar 21. maí 2019 í máli nr. 12/2018 kröfu endurupptökubeiðanda. Verði hann ekki skil inn öðruvísi en svo að gerður hafi verið skýr greinarmunur á brotum gegn meginreglum sakamálaréttarfars , svo sem vegna hæfis dómara og milliliðalausri sönnunarfærslu og annars konar brota , svo sem banni við endurtekinni málsmeðferð. Auk þess hafi verið brugðist við niðurstöðu fyrrgreinds dóms mannréttindadómstólsins af hálfu löggjafans með rýmkun skilyrða fyrir endurupptöku með lög um nr. 47/2020 sem tóku gildi 1. desember 2020 . ENDURUPPTÖKUDÓMUR NR. 2/2021 - 3 - 14. Málsmeðferð í máli endurupptökubeiðanda hafi brotið gegn meginreglum sakamál aréttarfars og 1. mgr. 6 . gr. mannréttindasáttmálans og af því leiði að ekki hafi verið uppfyllt skilyrði 59. gr. stjórnarskrárinnar og 1. mgr. 6. gr. mannréttindasáttmálans sem sé samkynja því broti þegar dómur er kveðinn upp af dómstól i sem er ekki sjál fstæður og óhlutdrægur. Réttur sakaðs manns til að fá úrlausn um réttindi sín og skyldur fyrir sjálfstæðum dómstól i sem skipaður er a ð lögum sé að auki sjálfstæður grundvallarréttur . 15. Þótt ekki megi ráða þá skyldu íslenska ríkisins af fyrrgreindum dómi m annréttindadómstólsins í máli Guðmundar Andra Ástráðssonar gegn Íslandi að endurupptaka ætti mál hans verði að líta til þess að það mál hafi verið sérstaks eðlis . Þar hafi ekki verið krafist endurupptöku enda hafi hann játað brot sín á öllum dómstigum en sú sé ekki raunin í þessu máli. Auk þess megi ekki draga þá ályktun af dóm i num að hann komi í veg fyrir endurupptöku mála þar sem atvik kunni að vera með öðrum hætti . Um það verði að meta allan vafa honum í hag. 16. Þá kunni m annréttindad ómstóllinn að kveð a með beinum hætti á um endurupptöku þeirra tólf mála sem þar eru til meðferðar sem voru dæmd af fyrrgreindum fjórum dómurum sem skipaðir voru við Landsrétt árið 2017 . Lagði endurupptökubeiðandi fram bréf lögmanns hans til m annréttindadómstól sins ásamt fylgiskjölum vegna eins fyrrgreindra má l a , þar með talið bréf ríkislögmanns 19. apríl 2021 þar sem lýst er yfir að brot ið hafi verið gegn 1. mgr. 6. mgr. mannréttindasáttmála Evrópu og að dómfelldi geti sótt um endurupptöku í s amræmi við ákvæði laga nr. 88/2008 e i ns og þeim var breytt með lögum nr. 47/2020. 17. Fyrrgreindur d ómur Mannréttindadómstóls Evrópu í máli Guðmundar Andra Ástráðssonar gegn Íslandi falli því undir það skilyrði a - liðar 1. mgr. 228. gr. laga nr. 88/2008 að fram séu komin ný gögn eða upplýsingar sem ætla má að hefðu skipt verulegu máli fyrir niðurstöðu málsins ef þau hefðu komið fram áður en dómur gekk. Rökstuðningur gagnaðila 18. Ríkissaksóknari telur skilyrði endurupptöku ekki vera fyrir hendi, hvorki eftir a - né d - lið 1. mgr. 228. gr. laga nr. 88/2008. Ekki sé einsýnt að þeir annmarkar sem voru á skipun eins dómarans í máli endurupptökubeiðanda hafi verið til þess fallnir að hafa áhrif á niðurst öðu máls í skilningi d - liðar 1. mgr. 228. gr. laga nr. 88/2008 . Þ á hafi dómur mannréttindadómstóls ins í máli Guðmundar Andra Ástráðssonar gegn Íslandi ekki þá þýðingu sem mælt er fyrir um í a - lið 1. mgr. 228. gr. laga nna. 19. Af d ómi m annréttindadómstólsins me gi ráða að rétt viðbrögð Hæstaréttar við þeim ágöllum sem voru á skipun dómarans Arnfríðar Einarsdóttur hefðu verið að ómerkja dóm Landsréttar . Að minnsta kosti hefði dómurinn í kjölfar þeirrar niðurstöðu sinnar að ekki hefði verið farið að lögum við skipun dómarans átt að draga þá ályktun og fjalla um að brotið hefði verið á rétti ákærða til réttlátrar málsmeðferðar þar sem hann var dæmdur af dómstól i sem ekki var skipaður í samræmi við lög. Jafnframt hefði rétturinn átt að bregðast við röksemdum ákær ða um það efni eins og fram komi í málsgrein 278 í dómi mannréttindadómstólsins . 20. Hins vegar hafi verið lögð áhersla á það í dómi m annréttindadómstólsins að þrátt fyrir að um brot hafi verið að ræða af hálfu íslenska ríkisins f æ list ekki í því sú skyld a að endurupptaka öll sambærileg mál sem hlotið hefðu endanlega niðurstöðu í samræmi við íslensk lög eins og fram komi í málsgrein 314 . Þar hafi jafnframt komið fram að það kæmi í hlut íslenska ríkisins að draga nauðsynlegar ályktanir af dóminum og grípa til almennra ráðstafana eftir því sem við ætti ENDURUPPTÖKUDÓMUR NR. 2/2021 - 4 - í því skyni að leysa þau vandamál sem kynnu að leiða af dómi dómstólsins og jafnframt koma í veg fyrir að sambærileg brot ættu sér stað í framtíðinni. 21. Í dómi m annréttindadómstólsins sé ekki fjallað u m hvort sá landsréttardómari sem um ræddi hefði skort sjálfstæði eða óhlutdrægni í störfum sínum eða hvort málsmeðferð kæranda hefði að öðru leyti ekki talist réttlát. Hafi ekkert komið fram í málinu sem bendi til að sú hafi verið raunin. Heimild til endur upptöku verði ekki byggð á fyrrgreindum atriðum auk þess sem ekkert bendi til að endurupptökubeiðandi hafi verið ranglega sakfelldur eða refsing hafi verið bersýnilega rangt ákvörðuð vegna þess að Jón Finnbjörnsson hafi verið einn þriggja dómara sem dæmdu í máli hans. Þvert á móti liggi fyrir að dómarinn hafi verið handhafi dómsvalds þegar hann skipaði dóm í máli endurupptökubeiðanda , sbr. dóm Hæstaréttar 24. maí 2018 í máli nr. 10/2018 . 22. Gagnaðili bendir jafnframt á að ekki fari saman að halda því fram að Jón Finnbjörnsson og þrír aðrir dómarar sem eins hátti til um hafi ekki farið með dómsvald en jafnframt að einungis þurfi að endurupptaka sum a þeirra dóma sem fyrrgreind ir dó marar hafi tekið þátt í að kveða upp en ekki alla. Niðurstaða 23. Endurupptaka sakamáls sem dæmt hefur verið í Landsrétti fer eftir þeim skilyrðum sem greinir í 228. gr. laga nr. 88/2008, sbr. 1. mgr. 232. gr. laganna. Samkvæmt 1. mgr. ákvæðis IX til bráðabirgða við lög nr. 50/2016, sbr. lög nr. 47/2020, gilda ákvæði lag a um meðferð einkamála eða laga um meðferð sakamála um meðferð þeirra endurupptökubeiðna sem Endurupptökudómur tók við frá endurupptökunefnd 1. desember 2020. Af greinargerð með frumvarpi því sem varð að lögum nr. 47/2020 verður ráðið að með því hafi verið lögfest sú lagaskilaregla að slíkum endurupptökubeiðnum verði ráðið til lykta á grundvelli lagaákvæða um Endurupptökudóm og þeirra rýmri skilyrða fyrir endurupptöku sakamála sem kveðið var á um í 12 . gr. laga nr. 47/2020 sem breytti áður gildandi ákvæði 228. gr. laga nr. 8 8 /2008. Verður því leyst úr málinu á grundvelli endanlegrar kröfugerðar endurupptöku beiðanda sem sett var fram með vísan til a - og d - liða 1. mgr. 2 2 8. gr. laga nr. 88/2008. 24. Samkvæmt 1. mgr. 228. gr. laga nr. 88/2008 getur Endurupptökudómur orðið við beiðni manns sem telur sig ranglega sakfelldan, sakfelldan fyrir mun meira brot en það sem hann hefur framið eða telur refsingu bersýnilega ranglega ákvarðaða um að mál ve r ði endur upptekið ef eitt fjögurra skilyrða sem greint er frá í a - d lið um eru uppfyllt . Í skilyrði a - lið ar 1. mgr. 228. gr. felst að endurupptaka megi mál ef fram eru komin ný gögn eða upplýsingar sem ætla má að hefðu skipt verulega miklu fyrir niðurstöðu málsins ef þau hefðu komið fram áður en dómur gekk . Í d - l ið 1. mgr. kemur fram að mál geti verið endurupptekið ef verulegir gallar haf i verið á meðferð máls þannig að áhrif hafi haft á niðurstöðu þess. 25. Kemur fyrst til skoðunar hvort uppfyllt eru skilyrði a - liðar 1. mgr. 228. gr. laga nr. 88/2008 , með hliðsjón af dómi yfirdeildar Mannréttindadómstóls Evrópu í máli Guðmundar Andra Ástráðssonar gegn Íslandi . 26. Í stjórnarskránni er byggt á þeirri meginreglu að ríkisvaldið sé þríþætt og að dómarar fari með dómsvaldið. Mannréttindasáttmálanum hefur verið veitt lagagildi hér á landi og hefur stöðu almennrar löggjafar. Í 2. gr. laga nr. 62/1994 er tekið fram að úrlausnir mannréttindanefndar Evrópu, Mannréttindadómstóls Evrópu og ráðherranefndar Evrópuráðsins séu ekki bindandi að ENDURUPPTÖKUDÓMUR NR. 2/2021 - 5 - íslenskum landsrétti. Með þessu hefur íslens ki löggjafinn áréttað að þrátt fyrir lögfestingu mannréttindasáttmálans sé byggt á grunnreglunni um tvíeðli landsréttar og þjóðaréttar . Þá hafa t ilmæli ráðherranefndar Evrópuráðsins 19. janúar 2000 til aðildarríkja , nr. R (2000) 2 um endurskoðun eða endurupptöku vissra mála fyrir innlendum dómstólum í framhaldi af dómum Mannréttindadómstóls Evrópu , ekki verið talin fela í sér slíka skuldbindingu að þjóðarétti, sbr. meðal annars dóm a Hæstaréttar 18. júní 2009 í máli nr. 604/2008 og 21. maí 2019 í máli nr. 12/20 1 8. 27. Til þess er þó að líta að s amkvæmt 1. gr. mannréttindasáttmálans skulu samningsaðilar tryggja hverjum þeim sem innan yfirráðasvæðis þeirra dvelst, réttindi þau og frelsi sem skilgreind eru í sáttmálanum, sbr. lög nr. 62/1994. Jafnframt skal sé rhver sá sem á er brotinn sá réttur eða það frelsi hans skert sem lýst er í samningnum eiga raunhæfa leið til að ná rétti sínum fyrir opinberu stjórnvaldi, samkvæmt 13. gr. mannréttindasáttmálans . Þá hafa samningsaðilar að mannréttindasáttmálanum heitið því að hlíta endanlegum dómi dómstólsins í hverju því máli sem þeir eru aðilar að, sbr. 1. mgr. 46. gr. mannréttindasáttmálans. Auk þess hefur í d ómaframkvæmd Hæstaréttar verið litið til úrlausna Mannréttindadómstóls Evrópu við skýringu mannréttindasáttmál ans þegar reynir á ákvæði hans sem hluta af íslenskum landsrétti, sbr. meðal annars dóma Hæstaréttar 19. maí 200 5 í máli nr. 520/2004 , 22. september 2010 í máli nr. 371/2010, 21. maí 2019 í máli nr. 12/2018 og 18. febrúar 2021 í máli nr. 30/2020. 28. Eins og g reinir að framan var með 12. gr. laga nr. 4 7 /2020 leidd í lög sú regla sem nú er í a - lið 1. mgr. 2 2 8. gr. laga nr. 88/2008. Í athugasemdum í greinargerð með frumvarpi til laganna sagði meðal annars að s kýra bæri orðalagið ,, ný gögn eða upplýsingar svo rúmt að það tæki ekki eingöngu til sönnunargagna heldur gæti það einnig átt við úrlausnir alþjóðlegra dómstóla á borð við Mannréttindadómstól Evrópu. Í nefndaráliti meirihluta allsherjar - og menntamálanefndar kom einnig fram að skýra ætti rúmt hvað te ldist til úrlausna alþjóðlegra dómstóla í skilningi frumvarpsins og því væri ekki nauðsynlegt að um dóm væri að ræða. Þá gæti dómur í sambærilegu máli verið grundvöllur beiðni um endurupptöku. Sagði jafnframt að ef gerð væri sátt vegna þess að fyrir lægi d ómur í sambærilegu máli gæti sá dómur verið grundvöllur fyrir endurupptöku máls . 29. Dóm í fyrrgreindu máli endurupptökubeiðanda í Landsrétti skipuðu þrír dómarar, þar á meðal dómarinn Jón Finnbjörnsson. Í dómi mannréttindadómstóls ins í máli Guðmundar Andra Ástráðssonar gegn Íslandi var komist að þeirri niðurstöðu að íslenska ríkið hefði brotið gegn 1. mgr. 6. gr. mannréttindasáttmála Evrópu við skipun dómarans Arnfríðar Einarsdóttur árið 2017 . Hefði skipun dómsins því ekki verið ákveð in með lögum. Samkvæmt því sem að framan var rakið um þær breytingar sem urðu á a - lið 1. mgr. 2 2 8. gr. laga nr. 88/2008 með lögum nr. 4 7 /2020 verður fallist á að sömu atvik eigi við um skipun þriggja annarra dómara í Landsrétt árið 2017, þar á meðal dómara ns Jóns Finnbjörnssonar. Niðurstað a Mannréttindadómstóls Evrópu í síðastgreindu máli er því að grunni til dómur í sambærilegu máli þegar kemur að mati á skilyrðum til endurupptöku samkvæmt a - lið 1. mgr. 228. gr. laga nr. 88/2008 og atvik teljast að öðru le yti hliðstæð. 30. Þótt ný gögn eða upplýsingar liggi fyrir í skilningi a - liðar 1. mgr. 228. gr. laga nr. 88/2008 leiðir það ekki sjálfkrafa til þess að mál verði endurupptekið heldur þarf jafnframt að vera uppfyllt hið almenna skilyrði um að atvik mæli með því að leyfi til endurupptöku verði veitt, þar á meðal að verulega miklu hefði skipt fyrir niðurstöðu málsins ef gögnin eða upplýsingarnar hefðu komið fram áður en dómur gekk. Við mat þess verður litið til þeirrar grundvallarreglu sem ákvæði 1. ENDURUPPTÖKUDÓMUR NR. 2/2021 - 6 - mgr. 186. g r. laga nr. 88/2008 hefur að geyma þar sem segir að dómur sé bindandi um úrslit sakarefnis fyrir ákærða, ákæruvaldið og aðra um þau atriði sem þar eru dæmd að efni til. Samkvæmt 2. mgr. verður krafa sem dæmd hefur verið að efni til ekki borin aftur undir s ama eða hliðsettan dómstól framar en í lögunum segir og jafnframt segir meðal annars í 3. mgr. að dómur sé bindandi fyrir dómara þegar hann hefur verið kveðinn upp . Þá hefur dómur fullt sönnunargildi um þau málsatvik sem í honum greinir þar til það gagnstæ ða sannast samkvæmt 4. mgr. 31. Í fyrrgreindum ákvæðum laga nr. 88/2008 fel st sú grunnregl a um réttaráhrif dóma að þeir skuli vera endir þrætu og sama sakarefnið því ekki dæmt að nýju. Af þessu leiðir eðli máls samkvæmt að við skýringu lagareglna um enduruppt öku dæmdra mála verður orðum þeirra ekki gefin rýmri merking en felst í bókstaflegum skilningi þeirra . 32. Í 1. mgr. 70. gr. stjórnarskrárinnar er meðal annars kveðið á um rétt manna til að fá úrlausn um ákæru á hendur sér fyrir óháðum og óhlutdrægum dómstól i . Er sú regla og í samræmi við 1. mgr. 6. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. S á réttur er meðal þeirra hornsteina sem lýðfrjáls ríki byggja réttarskipan sína á, sbr. 70. gr. stjórnarskrárinnar og dóm a Hæstaréttar 18. júní 2009 í máli nr. 604/2008 og 21. maí 2 019 í máli nr. 12/2018 . 33. Í dómi Hæstaréttar 24. maí 2018 í máli nr. 10/2018 kemur fram að ákærði, Guðmundur Andri Ástráðsson, krafðist ómerkingar dóms Landsréttar á þeim grundvelli að hann hefði ekki notið réttlátrar málsmeðferðar þar sem dómur í máli hans hafi verið skipaður meðal annars af Arnfríði Einarsdóttur. Um það sagði í dómi H æstaréttar: Þegar metið er hvort ákærði hafi vegna setu Arnfríðar Einarsdóttur í dómi fyrir Landsrétti ekki notið réttlátrar meðferðar þessa máls síns fyrir óháðum og óhlutdræg um dómstóli í samræmi við 1. mgr. 70. gr. stjórnarskrárinnar, sbr. 6. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, verður að gæta að því að í fyrrnefndum dómum Hæstaréttar í málum nr. 591/2017 og 592/2017 hefur þegar verið slegið föstu að slíkir annmarkar hafi verið á málsmeðferð dómsmálaráðherra í aðdraganda skipunar landsréttardómaranna fimmtán að skaðabótaskyldu hafi varðað úr hendi íslenska ríkisins. Í máli þessu hefur því í engu verið hnekkt og hafa þeir dómar þannig í þessu efni sönnunargildi hér samkvæmt 4. mgr. 116. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála. Þegar afstaða er tekin til afleiðinga þessara annmarka á málsmeðferð dómsmálaráðherra verður á hinn bóginn að líta til þess að ótímabundin skipun allra dómaranna fimmtán við Landsrétt, sem í engu hefur ver ið ógilt með dómi, varð að veruleika við undirritun skipunarbréfa þeirra 8. júní 2017. Þau fullnægðu öll sem áður segir skilyrðum 2. mgr. 21. gr. laga nr. 50/2016 til að hljóta skipun í þessi embætti, þar á meðal því skilyrði 8. töluliðar þeirrar málsgrein ar að teljast hæf til að gegna þeim í ljósi starfsferils og lögfræðilegrar þekkingar. Frá þeim tíma hafa þessir dómarar notið þeirrar stöðu samkvæmt 61. gr. stjórnarskrárinnar að þeim verður ekki vikið úr embætti nema með dómi. Frá því að skipun þessara dó mara tók gildi hafa þau samkvæmt sama ákvæði stjórnarskrárinnar, sbr. og 1. mgr. 43. gr. laga nr. 50/2016, jafnframt borið þá höfuðskyldu að fara í embættisverkum sínum einungis eftir lögum. Þeim hefur einnig verið áskilið með síðastnefndu lagaákvæði sjálf stæði í dómstörfum en jafnframt lagt þar á herðar að leysa þau á eigin ábyrgð og lúta í þeim efnum aldrei boðvaldi annarra. Er að þessu öllu virtu ekki næg ástæða til að draga á réttmætan hátt í efa að ákærði hafi, þrátt fyrir annmarka á málsmeðferð dómsmá laráðherra, fengið notið ENDURUPPTÖKUDÓMUR NR. 2/2021 - 7 - í Landsrétti réttlátrar meðferðar máls síns fyrir óháðum og óhlutdrægum dómendum. Verður því aðalkröfu ákærða og varakröfu hafnað. 34. Í dómi Mannréttindadómstóls Evrópu í máli Guðmundar Andra Ástráðssonar gegn Íslandi segir í málsgrei n 251 að þegar innlend ur dómstól l kemst að niðurstöðu um að brotið hafi verið gegn gildandi innlendum reglum verði mat á réttaráhrifum brotsins að fara fram á grundvelli réttarframkvæmdar samkvæmt mannréttindasáttmálanum og þeirra meginreglna sem af henni leiða. Þá sagð i í málsgrein 278 að Hæstiréttur hefði verið bær til þess að fjalla um og bregðast við framangreindum annmörkum á rétt i kæranda til réttlátrar málsmeðferðar með því að ómerkja dóm Landsréttar vegna aðkomu dómarans Arnfríðar Einarsdóttur að máli hans þar . Óumdeilt væri að í dómi Hæstaréttar 24. maí 2018 í máli nr. 10/2018 hefði Hæstiréttur staðfest fyrri niðurstöðu sína um brot ráðherra og Alþingi s við skipun dómara í embætti við Landsrétt árið 2017 . V ir t ist sem Hæstiréttur hefði þó ekki dregið nauðsynlegar ályktanir af eigin niðurstöðum eða lagt mat á málið þannig að það samræmdist mannréttindasáttmálanum. 35. Í máli þessu hefur endurupptökubeiðandi farið fram á endurupptöku á dómi Landsréttar þar sem hann var dæmdur til fangelsisvistar. Við flutning málsins fyrir Endurupptökudómi var upplýst að fullnusta á dómi hans sem var kveðinn upp 14. desember 2018 hefði ekki átt sér stað, sbr. lög nr. 15/2016 um fullnustu refsinga. Virðist sem ástæður þess að afplánun endurupptökubeiðanda hafi enn e kki hafist sé meðal annars sú óvissa sem leiða má af framanröktum dómi Mannréttindadómstóls Evrópu í máli Guðmundar Andra Ástráðssonar gegn Íslandi. 36. Þá liggur jafnframt fyrir að endurupptökubeiðandi fór fram á endurupptöku 8. apríl 2019 , meðal annars með vísan til fyrrgreinds dóms mannréttindadómstólsins í máli Guðmundar Andra Ástráðssonar gegn Íslandi sem gengið hafði 12. mars sama ár . Dómur Landsréttar yfir honum gekk 14. desember 20 1 8 og var honum synjað um leyfi til áfrýjunar með ákvörðun Hæstaréttar 28. febrúar 2019 eins og fyrr er rakið. Þá hefur meðferð beiðni um endurupptöku tekið nokkurn tíma hjá endurupptökunefnd og síðar Endurupptökudómi af ástæðum sem endurupptökubeiðanda verð ur ekki að öllu leyti kennt um . Koma því ekki til skoðunar álitamál sem varða réttarvissu og möguleg áhrif tímalengdar frá því að dómur er kveðinn upp og þar til afstaða er tekin til beiðni um endurupptöku. 37. Í dómum Hæstaréttar 19. desember 2017 í málum nr. 591/2017 og 592/2017 og 24. maí 2018 í máli nr. 10/2018 var því slegið föstu að málsmeðferð dómsmálaráðherra í aðdraganda að skipun landsréttardómara 2017 hefði ekki verið lögum samkvæm. Mannréttindadómstóll Evrópu hefur með dómi sínum í áðurnefndu máli Guðmundar Andra Ástráðssonar gegn Íslandi komist að þeirri niðurstöðu að í dóm i í máli nr. 10/2018 hafi Hæstiréttur ekki gætt með réttum hætti að þeim réttindum sem felast í því að fá úrlausn dómstóls hvers skipan sé ákveðin með lögum eins og kveðið er á um í 2. málslið 1. mgr. 6. gr. mannréttindasáttmálans. Va r brot ráðherrans gegn lögum talið alvarlegt og ekki af tæknilegum eða formlegum toga heldur þ vert á móti frávik sem snerti kjarna réttar ins til að fá úrlausn fyrir dómstól i í samræmi við 2. málslið 1. mgr. 6. gr. mannréttindasáttmálans. Hef ð i Hæstiréttur ekki gefið því atriði nægjanlegt vægi heldur látið það ráða úrslitum að allir fimmtán dómarar Landsréttar hefðu verið almennt hæfir í skilningi 2. mgr. 21. gr. laga nr. 50/2016 til að hljóta skipun í embætti og að skip u n þeirra hefði ekki verið ógilt með dómi. Verður að líta til þessarar eindregnu niðurstöðu mannréttindadómstólsins um skýringu og beitingu 1. mgr. 6. gr. mannréttindasáttmála Evrópu við úrlausn þessa máls. ENDURUPPTÖKUDÓMUR NR. 2/2021 - 8 - 38. Jafnframt ber að líta til þeirrar meginreglu sakamálaréttarfars að sönnunarbyrði um sekt ákærða hvíli á ákæruvaldinu og að allan vafa um sök hans ber i að meta honum í hag, sbr. 108. gr. laga nr. 88/2008 og 2. mgr. 70. gr. stjórnarskrárinnar . Verður hún lögð til grundvallar við skýringu a - liðar 1. mgr. 228. gr. laga nr. 88/ 2 008 . 39. Þá er jafnframt til þess að líta að fyrir liggur einhliða yfirlýsing íslenska ríkisins til Mannréttindadómstóls Evrópu 19. apríl 2021 þar sem viðurkennt er að brotið hafi verið gegn 1. mgr. 6. gr. mannréttindasáttmála Evróp u í máli sem dæmt var af einum þeirra fjögurra dómara sem skipaðir voru við Landsrétt árið 2017 með vísan til fyrrgreinds dóms mannréttindadómstólsins í máli Guðmundar Andra Ástráðssonar gegn Íslandi. Þar er jafnframt vísað til þess að dómfelldi í því máli geti sótt um endurupptöku eftir reglum laga nr. 88/2008, sbr. lög nr. 47/2020 sem tóku gildi 1. desember 2020. Hlýtur sú yfirlýsing að hafa verulega þýðingu þegar lagt er mat á skilyrði a - liðar 1. mgr. 228. gr. laga nr. 88/2008 í máli þessu. 40. Má samkvæmt öllu framangreindu leggja til grundvallar að dómstóllinn sem kvað upp refsidóm yfir endurupptökubeiðanda hafi ekki verið rétt skipaður að lögum í skilningi 2. málslið ar 1. mgr. 6. gr. mannréttindasáttmála Evrópu . Eins og áður greinir verður þet ta atriði að hafa raunhæfa þýðingu þegar lagt er mat á hvort ætla má að þær upplýsingar skipti verulegu máli fyrir niðurstöðu máls ef þær hefðu komið fram áður en dómur í málinu gekk . Með hliðsjón af því verður að telja að dómur Mannréttindadómstóls Evrópu í máli Guðmundar Andra Ástráðssonar gegn Íslandi hefði skipt verulega miklu fyrir niðurstöðu máls endurupptökubeiðanda hefði hann komið fram áður en dómur í máli hans gekk . 41. Samkvæmt því verður fallist á beiðni endurupptökubeiðanda um að málið verði endurupptekið fyrir Landsrétti á grundvelli a - liðar 1. mgr. 228. gr. laga nr. 88/2008. Þegar af þeirri ástæðu verður ekki tekin afstaða til þess hvort skilyrði d - liðar 1. mgr. 228. gr. laga nr. 88/2008 séu jafnframt uppfyllt í málinu. 42. Endurupptökubeiðanda verður, í samræmi við 1. mgr. 230. gr. og 6. mgr. 231. gr. laga nr. 88/2008, ákvörðuð þóknun til handa skipuðum verj endum sínum sem ákveðin verður með virðisaukaskatti eins og greinir í dómsorði. Úrskurðarorð: Fallist er á beiðni endurupptökubeiðanda, X , um endurupptöku á máli nr. 43/2018 sem dæmt var í Landsrétti 14. desember 2018 . Þóknun skipaðra verjanda endurupptökube iðanda, V ilhjálms H . V ilhjálmssonar lögmanns, 750.000 krónur , og Lúðvíks Arnar Steinarssonar lögmanns, 500.000 krónur, greiðist úr ríkissjóði.