Úrskurður miðvikudaginn 8. desember 2021 í mál i nr . 23/2021 Endurupptökubeiðni A 1. Dómararnir Hólmfríður Grímsdóttir, Jóhannes Karl Sveinsson og Stefán Geir Þórisson kveða upp úrskurð í máli þessu. 2. Með beiðni sem barst Endurupptökudómi 8. júní 2021 fór endurupptökubeiðandi fram á endurupptöku á dómi Landsréttar 15. nóvember 2019 í máli nr. 858/2018, A gegn Lánasjóði íslenskra námsmanna , nú Menntasjóður námsmanna . Af gögnum málsins verður ráðið að aðila greini ekki á um að Menntasjóður námsmanna sé réttur gagnaðili hér fyrir dóminum . Málsatvik 3. Mál þetta lýtur að kröfu endurupptökubeiðanda um að honum verði heimiluð endurupptaka á fyrrgreindum dómi Landsréttar þar sem dómur héraðsdóms í málinu var staðfestur, en samkvæmt dómi Héraðsdóms Reykjavíkur 31. október 2018 var endurupptökubeiðandi dæmdur til að greiða Lánasjóði íslenskra námsmanna 13.195.267 krónur ásamt þar tilgreindum dráttarvöxtum. 4. Atvik málsins voru nánar tiltekið þau að Lánasjóður ís lenskra námsmanna höfðaði mál gegn endurupptökubeiðanda til heimtu skuldar samkvæmt 22 skuldabréfum sem dóttir hans gaf út á árunum 1987 - 1992 og endurupptökubeiðandi hafði gengist í sjálfskuldarábyrgð fyrir. Skuldabréfin voru sameinuð í eitt árið 1995 þegar endurgreiðslur lánsins skyldu hefjast. Með úrskurði héraðsdóms á árinu 2017 var bú dóttur endurupptökubeiðanda tekið til gjaldþrotaskipta og féll lánið þá allt í g jalddaga. 5. Lánasjóðurinn beindi kröfu að endurupptökubeiðanda sem ábyrgðarmanni lánsins en eftirstöðvar þess námu þá 13.195.267 krónum. Í máli sem höfðað var til innheimtu skuldarinnar b yggði endurupptökubeiðandi sýknukröfu sína á því að forsenda fyrir sjá lfskuldarábyrgð hans hefði brostið vegna breytinga á reglum gjaldþrotaskiptalaga með lögum nr. 142/2010 . Hefði með þei rri lagasetningu verið breytt reglum um fyrningarfrest krafna á hendur einstaklingum í kjölfar skiptaloka á búi þeirra og slit fyrningar t orvelduð frá því sem áður var. Breytt hafi verið þ eirri meginreglu íslensks kröfuréttar, sem gilt hefði þegar hann tókst á hendur ábyrgð lánanna, að ábyrgðarmaður sem leysti til sín skuld ætti óskoraðan kröfurétt á hendur skuldar a. Þá vísaði endurupptökube iðandi til 36. gr. laga nr. 7/1936, um samningsgerð, umboð og ógilda löggerninga sýknukröfu sinni til stuðnings. Í dómi héraðsdóms og Landsréttar var fallist á greiðsluskyldu endurupptökubeiðanda. 6. Í dómi Landsréttar kom meðal annars fram að endurupptökubei ðandi hefði mátt gera ráð fyrir að löggjöf gæti tekið breytingum er varðaði samningssviðið á lánstíma num , en lánin voru til 40 ára. Hefði endurupptökubeiðandi ekki sýnt fram á að með umræddum lagabreytingum ENDURUPPTÖKUDÓMUR NR. 23/2021 - 2 - hefði orðið forsendubrestur þannig að áhrif hefði á ábyrgðarskuldbindingu hans. Þá var ekki heldur fallist á að ósanngjarnt yrði talið af Lánasjóðnum eða andstætt góðri viðskiptavenju að bera fyrir sig loforð hans um sjálfskuldarábyrgð. Var hinn áfrýjaði dómur því staðfestur . 7. Að dómi Landsréttar gengnum hóf sjóðurinn innheimtuaðgerðir á hendur endurupptökubeiðanda sem lauk með því að gert var árangurslaust fjárnám hjá honum 6. október 2020. Endurupptökubeiðandi bar aðfarargerð sjóðsins undir Héraðsdóm Reykjavíkur sem hafnaði kr öfu hans með úrskurði 25. mars 2021 með vísan til þess að ekki væri á færi héraðsdóms að breyta dómsúrlausnum Landsréttar, sem væri bindandi um sakarefni málsins, sbr. 116. gr. laga nr. 91/1991. Landsréttur staðfesti úrskurð héraðsdóms með úrskurði 23. apr íl 2021 í máli nr. 218/2021. Rökstuðningur málsaðila Rökstuðningur endurupptökubeiðanda 8. Endurupptökubeiðandi vísar um heimild til endurupptöku til 193. gr. sbr. 191. gr. laga nr. 91/1991 um meðferð einkamála og byggir beiðni sína á því að aðstæður hafi b reyst með afgerandi hætti við setningu laga nr. 60/2020 um Menntasjóð námsmanna. Lagabreytingin hafi átt sér stað eftir að dómur Landsréttar í máli nr. 858/2018 hafi verið kveðinn upp, en áður en sýslumaður gerði árangurslaust fjárnám hjá endurupptökubeiða nda. Lagabreytingin hafi falið það í sér að ábyrgðir ábyrgðarmanna vegna lána sem voru í skilum við gildistöku laganna hafi fallið niður, á meðan ábyrgðir ábyrgðarmanna lána sem voru í vanskilum skyldu vera gildar áfram. 9. Endurupptökubeiðandi vísar til ákv æðis II til bráðabirgða með lögum nr. 60/2020 þar sem [á] byrgð ábyrgðarmanns á námslánum teknum í tíð eldri laga skal falla niður við gildistöku laga þessara endurupptöku beiðandi það ekki standast að binda niðurfellingu ábyrgðar við það að aðalskuldari sé í skilum, en að ábyrgð haldi sér hjá þeim ábyrgðarmönnum þar sem aðalskuldari sé í vanskilum. Með þeim hætti sé verið að mismuna endurupptökubeiðanda gagnvart öðrum ábyrg ðarmönnum fyrir þá sök að dóttir hans sem aðalskuldari, hafi verið í vanskilum. Á sama tíma séu ábyrgðir annarra ábyrgðarmanna felldar niður. Telur endurupptökubeiðandi þetta fela í sér skýra mismunun sem brjóti gegn 65. gr. stjórnarskrárinnar þar sem kveð ið sé á um að allir skuli vera jafnir fyrir lögum. Rökstuðningur gagnaðila 10. Gagnaðili byggir í öllum meginatriðum á sömu sjónarmiðum og í Landsréttarmálinu nr. 218/2021 og telur að endurupptökubeiðninni beri að hafna. Bendir hann á að fjárnámin hafi farið fram á grundvelli gildra aðfararheimilda sbr. 1. tölulið 1. mgr. 1. gr. laga nr. 90/1989. Til grundvallar aðfarargerðunum liggi dómar um sakarefnið sem ekki verði endurskoðaðir af hliðsettum eða lægra settum dómstólum sbr. 116. gr. laga nr. 91/1991. Gagn aðili mótmælti því jafnframt að ákvæði 65. gr. stjórnarskrárinnar gæti leitt til þess að fjárnámið yrði fellt úr gildi. Í því efni vísaði hann í fyrsta lagi til þess að ábyrgð endurupptökubeiðanda hafi fallið á hann í gildistíð eldri laga nr. 21/1992 um Lá nasjóð íslenskra námsmanna. Lög nr. 60/2020 haggi ekki þeirri ábyrgð, enda væru þau stjórnskipulega gild lög og efni þeirra fæli ekki í sér brot á jafnræðisreglu stjórnarskrárinnar. Mismunandi reglur um gildi ábyrgða samkvæmt eldri lögum, ENDURUPPTÖKUDÓMUR NR. 23/2021 - 3 - eftir því hvort l án séu í skilum eða ekki, byggi á málefnalegum forsendum og mismuni ekki aðilum í sambærilegri stöðu. 11. Þá vísar gagnaðili til úrskurðar Endurupptökudóms frá 5. júlí 2021 í máli nr. 12/2021 um það að í ákvæðum 116. gr. laga nr. 91/1991 felist reglur um rétt aráhrif dóma byggðar á þeirri grunnreglu að dómur skuli vera endir þrætu og sama sakarefnið því ekki dæmt að nýju. Samkvæmt 2. mgr. ákvæðisins verði krafa sem hafi verið dæmd að efni til ekki borin aftur undir sama eða hliðsettan dómstól framar en í lögunu m segi. Nýju máli um slíka kröfu skuli vísa frá dómi. Í 3. mgr. ákvæðisins segi meðal annars að dómur sé bindandi fyrir dómara þegar hann hafi verið kveðinn upp og samkvæmt 4. mgr. hafi dómur fullt sönnunargildi um þau málsatvik sem í honum greini þar til hið gagnstæða sannist. 12. Telur gagnaðili beiðni endurupptökubeiðanda vart samrýmast þessum lagafyrirmælum, þ. á m. skilyrðum réttarfarslaga fyrir endurupptöku mála. Endurupptökubeiðandi virðist freista þess að reka málið að nýju fyrir Landsrétti á grundvell i laga, sem tóku gildi eftir að sakarefnið hafi verið til lykta leitt, og sem þess utan, samkvæmt skýru efni sínu, geti ekki átt við um sakarefnið, enda sé gildissvið þeirra takmarkað við tilteknar ábyrgðarskuldbindingar. Niðurstaða 13. Í endurupptökubeiðni g erir endurupptökubeiðandi kröfu um að fyrri málsúrslitum verði breytt á þann veg að hann verði sýknaður af öllum kröfum gagnaðila. Endurupptökudómur er ekki áfrýjunardómstóll, heldur dómstóll sem sker úr um hvort heimila skuli endurupptöku dæmdra mála fyri r héraðsdómi, Landsrétti eða Hæstarétti, að tilteknum skilyrðum fullnægðum. Gagnaðili gerir athugasemd við þessa kröfugerð endurupptökubeiðanda, en gengur út frá því að kröfugerð hans taki að réttu lagi til þess, að fá framangreindan dóm Landsréttar enduru pptekinn. Með vísan til þess gengur dómurinn út frá því að beiðnin varði heimild til endurupptöku framangreinds dóms Landsréttar með vísan til 193. gr. laga nr. 91/1991, sbr. 191. gr. sömu laga. 14. Samkvæmt 1. mgr. 193. gr. laga nr. 91/1991 getur Endurupptöku dómur leyft samkvæmt beiðni aðila, að mál sem dæmt hefur verið í Landsrétti eða Hæstarétti verði tekið þar til meðferðar og dómsuppsögu að nýju, ef fullnægt er þeim skilyrðum sem greinir í 191. gr. laganna. Í 1. mgr. 191. gr. laga nr. 91/1991 kemur fram að Endurupptökudómur geti orðið við beiðni um að mál verði endurupptekið ef skilyrði a - eða b - liðar ákvæðisins er fullnægt, enda mæli atvik með því að leyfið verði veitt, þar á meðal að stórfelldir hagsmunir aðilans séu í húfi. Skilyrði endurupptöku samkvæmt a - lið ákvæðisins er að sterkar líkur séu leiddar að því með nýjum gögnum eða upplýsingum að málsatvik hafi ekki verið leidd réttilega í ljós þegar málið var til meðferðar og að gögnin eða upplýsingarnar muni verða til breyttrar niðurstöðu í mikilvægum atr iðum. Samkvæmt b - lið gildir hið sama ef leiddar eru sterkar líkur að því að ný gögn eða upplýsingar um annað en málsatvik muni verða til breyttrar niðurstöðu í mikilvægum atriðum. 15. Af 3. mgr. 193. gr., sbr. 7. mgr. 192. gr. laga nr. 91/1991 leiðir að um má lsmeðferð fyrir Endurupptökudómi gilda almenn ákvæði laganna að því marki sem ekki er að finna sérreglur um hana í XXVIII. og XXIX. kafla laganna. Í ákvæðum 116. gr. laga nr. 91/1991 felast reglur um réttaráhrif dóma byggðar á þeirri grunnreglu að dómur sk uli vera endir þrætu og sama sakarefnið því ekki dæmt að nýju. ENDURUPPTÖKUDÓMUR NR. 23/2021 - 4 - 16. Lög nr. 60/2020 tóku gildi 26. júní 2020. Ákvæði II til bráðabirgða felur í sér ívilnun fyrir þann hóp ábyrgðarmanna eldri námslána þar sem lánþegi er í skilum við gildistöku laganna, dánarbú hans er undir skiptum eða ábyrgðarmaður fellur frá þegar lán er í skilum. Dómur Landsréttar sem beiðst er endurupptöku á var kveðinn upp 15. nóvember 2019. Lagabreytingin sem átti sér stað með lögum nr. 60/2020 og endurupptökubeiðandi byggir á að feli í sér brot á jafnræðisreglu gagnvart honum telst ekki ný gögn eða up plýsingar í skilningi a - eða b - liðar 191. gr. laga nr. 91/1991. Með vísan til þess er kröfu endurupptökubeiðanda hafnað. 17. Gagnaðili gerir kröfu um málskostnað sér til handa, að skaðlausu samkvæmt mati dómsins. Með vísan til 7. mgr. 192. gr. sbr. 130. gr. l aga nr. 91/1991 verður endurupptökubeiðanda gert að greiða gagnaðila, Menntasjóði námsmanna, málskostnað sem telst hæfilega ákveðinn 100.000 krónur, að meðtöldum virðisaukaskatti. Við ákvörðun málskostnaðar er litið til þess að fyrir dóminum er rekið an nað samkynja mál á milli sömu aðila. Úrskurðarorð: Beiðni A um endurupptöku á dómi Landsréttar 15. nóvember 2019 í máli nr. 85 8 /2018 er hafnað. Endurupptökubeiðandi greiði gagnaðila, Menntasjóði námsmanna, 100.000 krónur í málskostnað.