Úrskurður miðvikudaginn 28. júní 2023 í mál i nr . 9/2023 Endurupptökubeiðni Glaucia Da Conceicao Pereira 1. Dómararnir Eyvindur G. Gunnarsson , Helgi Sigurðsson og Jónas Þór Guðmundsson kveða upp úrskurð í máli þessu. 2. Með beiðni sem barst Endurupptökudómi 16. maí 2023 fór endurupptökubeiðandi , Glaucia Da Conceicao Pereira , [...] , fram á endurupptöku úrskurðar Landsréttar 28. október 2022 , í máli nr. 442/2021, Glaucia Da Conceicao Pereira gegn Daníel Pétri Axelssyni. 3. Í endurupptök ubeiðni er jafnframt farið fram á úrskurð um að vernda endurupptökubeiðanda gegn ránum og þvingunum. Þá fer umsækjandi fram á nafnleynd þar sem hún sé að birta mjög persónulegar upplýsingar um fötlun sína . Þá er í umfjöllun undir gögn gerð krafa um dómsúrskurð um aðgang að gögnum máls sem áfrýjunardómstóll hefur undir höndum. Allar þessar kröfur eiga augljóslega ekki undir endurupptökudóm enda taka heimildir Endurupptökudóms einungis til endurupptöku óáfrýjaðs máls og máls sem dæmt hefur verið í Land srétti eða Hæstarétti, sbr. 191. og 192. gr. laga nr. 91/1991, að öðru leyti en því að Endurupptökudómur getur tekið afstöðu til þess hvort úrskurðir séu birtir undir nafnleynd. 4. Endurupptökubeiðandi hefur lagt fram endurupptökubeiðni sem virðist unnin að verulegu leyti með gervigreind og síðan yfirfærð í gegnum þýðingarforrit. Orðalag beiðninnar er oft og tíðum illskiljanlegt og efni hennar að verulegu leyti málinu óviðkomandi. Þetta kemur m eðal annars fram í kröfugerð, og skýringu m á gögnum og málsástæðum . Hér á eftir verður reynt að lagfæra málfar endurupptökubeiðanda að einhverju leyti, en stundum er þó óhjákvæmilegt að nota orðalag beiðninnar. 5. Endurupptökubeiðandi lagði fram beiðni um áfrýjunarleyfi til Hæstaréttar m eð vísan til þess að skilyrðum 1. mg r. 176. gr. laga nr. 91/1991 væri fullnægt. Þannig hefðu úrslit málsins verulegt almennt gildi meðal annars um réttarstöðu aðila þegar metið væri hvort skilyrði séu fyrir að þrengja málsvarnir í dómsmálum, sem eiga rót sína að rekja til texta í skuldabréfu m eða viðskiptabréfum. Þá bygg ði hún á því að úrslit málsins vörðuðu sérstaklega mikilvæga hagsmuni hennar. 6. Hæstiréttur hafnaði beiðninni með vísan ti l þess að s ú dómsathöfn sem beiðni um áfrýjunarleyfi lýtur að væri úrskurður en ekki dómur eins og endurupptökubeiðandi tilgrein di í beiðni sinni. Um heimild til að skjóta úrskurði Landsréttar til Hæstaréttar gil ti 2. mgr. 167. gr. laganna. Þar kæmi fram að unnt væri að sækja um leyfi Hæstaréttar til að kæra úrskurði Landsréttar í kærumálum þegar svo væ ri fyrir mælt í öðrum lögum. Eftir 1. mgr. 168. gr. laga nr. 91/1991 væri frestur til að kæra og, ef við á, leita leyfis til að kæra dómsathöfn Landsréttar tvær vikur og hann hefði verið liðinn þegar leyfisbeiðandi óskaði leyfis . Þegar af þessum ástæðum væ ri beiðninni hafnað en jafnframt áréttað að úrskurður Landsréttar þar sem hafnað væri kröfu um frávísun máls frá héraði sæti hvorki kæru til Hæstaréttar á grundvelli 1. mgr. 167. gr. laga nr. 91/1991 né verð i sótt um leyfi Hæstaréttar til að kæra slíkan úr skurð Landsréttar samkvæmt 2. mgr. sömu greinar. ENDURUPPTÖKUDÓMUR NR. 9/2023 - 2 - Málsatvik 7. Mál þetta lýtur að kröfu gagnaðila um greiðslu skuldar samkvæmt veðskuldabréfi sem endurupptökubeiðandi gaf út til gagnaðila. Málið var höfðað sem skuldabréfamál á grundvelli XVII. kafla laga nr. 91/1991. Með héraðsdómi var fallist á framangreinda kröfu gagnaðila. Endurupptöku beið andi áfrýjaði dóminum til Landsréttar og krafðist þess að málinu yrði vísað frá héraðsdómi. Landsréttur rakti að samkvæmt kröfugerð leyfisbeiðanda hefði málið eingöngu verið flutt um formhlið þess en því til samræmis yrði kveðinn upp úrskurður í málinu, sb r. 2. málslið 2. mgr. 164. gr. laga nr. 91/1991. Þá taldi rétturinn að umrætt skjal væri skuldabréf í lögskiptum leyfisbeiðanda og gagnaðila. Í því væri skýrlega kveðið á um heimild til að reka mál til innheimtu þess samkvæmt XVII. kafla laga nr. 91/1991. Því væru ekki efni til að vísa málinu frá héraðsdómi á þeim grundvelli að lagaskilyrðum væri ekki fullnægt til að málið yrði rekið samkvæmt þeim kafla. Var kröfu endurupptöku beiðanda um að málinu yrði vísað frá héraðsdómi því hafnað. Rökstuðningur málsaðil a Rökstuðningur endurupptökubeiðanda 8. E ins og áður er rakið er ekki einfalt að henda reiður á rökstuðning endurupptöku beiðanda. Fram kemur að beiðni hennar um endurupptöku fylgi endingum í 191. gr. laga nr. 91/1991 vegna þess að miklir hagsmunir hennar séu í húfi, málið hafi ekki verið nægjanlega skýrt, dómstólar ekki lagt mat á sönnunargögn og um lagavillu hafi verið að ræða og réttarhöldin óréttlát. Skuldabréf sem hafi verið notað fyrir dómi hafi verið falsað og h ún hafi verið blekkt og svikin, en hún stríði við fötlun og skilji ekki íslensku. Niðurstaða 9. Í máli þessu er beiðst endurupptöku úrskurðar Landsréttar 8. febrúar 2019 í máli nr. 442/2021 þar sem máli endurupptökubeiðenda gegn Daníel Pétri Axelssyni var ví sað frá dómi. 10. Samkvæmt 1. mgr. 193. gr. laga nr. 91/1991 getur Endurupptökudómur leyft, samkvæmt beiðni aðila, að mál sem dæmt hefur verið í Landsrétti eða Hæstarétti verði tekið þar til meðferðar og dómsuppsögu að nýju ef fullnægt er þeim skilyrðum sem greinir í 1. mgr. 191. gr. laganna. Mál verður ekki endurupptekið í Landsrétti nema frestur til að leita áfrýjunarleyfis til Hæstaréttar sé liðinn eða Hæstiréttur hafi synjað um áfrýjunarleyfi. Í 1. mgr. 191. gr. laga nr. 91/1991 segir að hafi héraðsdómur gengið í máli, sem hefur ekki verið áfrýjað, og áfrýjunarfrestur er liðinn, geti Endurupptökudómur orðið við beiðni um að málið verði endurupptekið í héraði ef skilyrði a - eða b - liðar er fullnægt, enda mæli atvik með því að leyfið verði veitt, þar á meðal að stórfelldir hagsmunir aðilans séu í húfi. 11. Í framangreindum ákvæðum laga nr. 91/1991 er ráð fyrir því gert að verða megi við beiðni um endurupptöku á dómum, svo sem orðalag ákvæðanna ber með sér. Í 1. mgr. 193. gr., sem heimilar endurupptöku á málum sem dæmd hafa verið í Landsrétti eða Hæstarétti, er vísað til 191. gr. en hún gerir samkvæmt orðanna hljóðan aðeins ráð fyrir endurupptöku hafi héraðsdómur gengið í máli en hvergi er vikið að heimild til að endurupptaka úrskurði dómstóla. Í 4. og 5. mgr. 192. gr. er jafnframt áréttað að úrskurður Endurupptökudóms skuli fjalla um dóm, sem beiðst er endurupptöku á, og að tekin skuli afstaða til þess hvort áhrif fyrri dóms falli niður á meðan málið er rekið. Ekki er minnst á úrskurði sem gengið hafa undir rekstri máls eða bundið endi á málsmeðferð. ENDURUPPTÖKUDÓMUR NR. 9/2023 - 3 - 12. Ákvæði um endurupptöku mála hafa verið í íslenskum lögum allt frá setningu laga nr. 22/1919 um hæstarjett. Í tilvitnuðum lögum sagði í 30. gr. að dómsmálaráðherra gæti, að tillögum nánar tilteknum skilyrðum. Ákvæðið sem tók aðeins til endurupptöku hæstaréttarmála hélst óbreytt við síðari breytingar á lögunum og við setningu nýrra laga nr. 112/1935 um hæstarétt. 13. Með lö gum nr. 27/1951 um meðferð opinberra mála voru lögfestar sérstakar reglur í XXIII. kafla um endurupptöku dæmdra opinberra mála, bæði óáfrýjaðra héraðsdóma og hæstaréttardóma. Í héraðsdómur eða hæstaréttardómur gengið í opinberu máli, [yrði] það mál þá ekki síðan tekið upp af nýju, nema til þess séu þau skilyrði, er í nr. 74/1974 og lögum nr. 19/1991, sem og í lögum n r. 88/2008 um meðferð sakamála, aðeins verið kveðið á um endurupptöku dóma. 14. Með lögum nr. 57/1962 um Hæstarétt Íslands, sem leystu af hólmi lög nr. 112/1935, var mælt mál, sem meðferðar, að fella niður verkanir dóms þess, se m um er að tefla, að nokkru leyti eða öllu, þó nr. 75/1973 um Hæstarétt Íslands, sbr. 59. gr. þeirra laga. 15. Við setningu laga nr. 91/1991 var í 157. og 158. gr. laganna heimiluð endurupptaka óáfrýjaðra héraðsdóma. Heimild til endurupptöku hæstaréttardóma var þó áfram að finna í lögum nr. 75/1973 þar til hún var með lögum nr. 38/1994 færð úr þeim lögum yfir í lög nr. 91/1991, sbr. þágildandi 169. gr. laganna. Þau eldri lagaákvæði sem hér hefur verið vitnað til vísa öll til endurupptöku dóma. Heimildir til endurupptöku óáfrýjaðs einkamáls er nú að finna í 191. og 192. gr. laga nr. 91/1991 en heimildir til endurupptöku máls sem hefur verið dæmt í Landsrétti eða Hæstarétti vísa einnig til ákvæðis 191. gr., sbr. 193. gr. laganna. Eins og áður segir gerir 191. gr. samkvæmt orðanna hljóðan aðeins ráð fyrir heimild til endurupptöku dóma en hvergi er vikið að úrskurðum. 16. Í lögskýringargögnum með framangreindum lagaákvæ ðum um endurupptöku dóma er ekki að finna skýringar á ástæðu þess að heimild til endurupptöku hefur ávallt verið bundin við dóma. 17. Samkvæmt framansögðu er ljóst að í þeim lagaákvæðum sem fjallað hafa um endurupptöku mála hefur ekki verið heimilað að endurup ptaka úrskurði. 18. Í 1. mgr. 116. gr. laga nr. 91/1991 kemur fram sú grunnregla einkamálaréttarfars, sem að sínu leyti á jafnframt við um úrskurði, að dómur sé bindandi um úrslit sakarefnis milli aðila og þeirra, sem koma að lögum í þeirra stað, um þær kröfur sem eru dæmdar þar að efni til. Samkvæmt 2. mgr. greinarinnar verður krafa sem hefur verið dæmd að efni til ekki borin aftur undir sama eða hliðsettan dómstól framar en í lögunum segir. Nýju máli um slíka kröfu skal vísað frá dómi. Í 3. mgr. greinarinnar segir meðal annars að dómur sé bindandi fyrir dómara þegar hann hefur verið kveðinn upp og samkvæmt 4. mgr. hefur dómur fullt sönnunargildi um þau málsatvik sem í honum greinir þar til það gagnstæða sannast. Í þessum ákvæðum felast reglur um réttaráhrif dó ma byggðar á þeirri grunnreglu að dómur skuli vera endir þrætu og sama sakarefnið því ekki dæmt að nýju. Af þessu leiðir eðli máls samkvæmt að við skýringu lagareglna um endurupptöku dæmdra mála verður orðum þeirra ekki léð rýmri merking en felst í bókstaf legum skilningi þeirra, sbr. dóm Hæstaréttar 21. maí 2019 í máli nr. 12/2018. ENDURUPPTÖKUDÓMUR NR. 9/2023 - 4 - 19. Með hliðsjón af framansögðu verður ákvæði 193. gr. laga nr. 91/1991, sbr. 191. gr. laganna, hvorki beitt með rýmkandi lögskýringu né lögjöfnun þannig að það veiti heimild til end urupptöku úrskurðar. 20. Af öllu framangreindu leiðir að í lögum er ekki að finna heimild til endurupptöku úrskurðar svo sem endurupptökubeiðandi hefur farið fram á í máli þessu. Samkvæmt því telst beiðni hans um endurupptöku úrskurðar Landsréttar 8. febrúar 2019 í máli nr. 442/2021 bersýnilega ekki á rökum reist í skilningi 1. mgr. 192. gr. laga nr. 91/1991. Á þeim grundvelli verður málinu vísað frá Endurupptökudómi með vísan til 1. mgr. 24. gr., sbr. 7. mgr. 192. gr. laga nr. 91/1991. Málskostnaðu r verður ekki úrskurðaður. Úrskurðarorð: Máli þessu er vísað frá Endurupptökudómi. Málskostnaður verður ekki úrskurðaður.